Prace i Materiały Historyczne Archiwum Archidiecezjalnego w Łodzi i Muzeum Archidiecezji Łódzkiej, tom X 2013

Wprowadzenie
Duże zainteresowanie naszym periodykiem zmobilizowało nasz zespół do kontynuacji zestawień materiałów żródłowych dotyczących parafii diecezji łódzkiej. Publikujemy zatem dziesiąty tom „Prac i Materiałów Historycznych Archiwum Archidiecezjalnego w Łodzi i Muzeum Archidiecezji Łódzkiej”, który stanowi kontynuację tomu ósmego. Niniejsza publikacja powstała dzięki życzliwości wielu instytucji, którym Autorzy składają szczególne podziękowanie.
Na nasz apel odpowiedziały: Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Łodzi, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Łodzi Delegatura w Sieradzu, a także archiwa (Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim, Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim Oddział w Tomaszowie Mazowieckim, Archiwum Państwowe w Płocku Oddział w Łęczycy) i muzea (Muzeum Miasta Łodzi, Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi Dział Plastyk Ludowych, Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi Oddział Martyrologii Radogoszcz, Muzeum Miasta Pabianic, Muzeum Miasta Zgierza) oraz Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Marszałka Piłsudskiego w Łodzi.
W zestawieniu źródeł zgromadzonych w archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi uwzględniono materiały opracowane oraz możliwe do identyfikacji na podstawie pomocy archiwalnych. Należy podkreślić, że zrezygnowano z podziału materiałów na zespoły archiwalne, co jest spowodowane specyfiką zasobu IPN. Największe zespoły archiwalne szczebla wojewódzkiego (Wojewódzkie Urzędy Spraw Wewnętrznych) są zespołami złożonymi, będącymi wytworem działalności kilku aktotwórców. Na potrzeby publikacji posłużono się sygnaturą i tytułem jednostki archiwalnej, podano także datację tychże jednostek. Uwzględniono materiały operacyjne (akta osobowych źródeł
informacji, spraw operacyjnych, śledczych, spraw obiektowych) i administracyjne (sprawozdania, meldunki, notatki służbowe, plany pracy, analizy). Uwzględniono także archiwalia Okręgowej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu dokumentujące zbrodnie niemieckie wobec Kościoła katolickiego z lat 1939–1945. W tym miejscu składam serdeczne podziękowanie dyrektorowi Instytutu Pamięci Narodowej Oddziału Łódzkiego – Markowi Drużce, oraz Panom Krzysztofowi Kolasie i dr. Sebastianowi Pilarskiemu za wnikliwe opracowanie materiałów znajdujących się w ich zbiorach archiwalnych a dotyczących historii działalności parafii diecezji łódzkiej.
Materiał przekazany przez IPN zapewne będzie służył ogromną pomocą naukowcom i badaczom historii Kościoła łódzkiego. Dzięki ich zestawieniom niektóre materiały znajdujące się w Instytucie Pamięci Narodowej ujrzały światło dzienne. Bogaty materiał dotyczący trzydziestu parafii przedstawiony został przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Łodzi Delegatura w Sieradzu. Wykaz archiwaliów został podzielony na dwa zbiory: pierwszy dotyczy zabytków nieruchomych, a drugi – ruchomych. Przedstawiona dokumentacja nie tylko dotyczy kościoła parafialnego, ale także znajdujących się na terenie parafii kaplic i cmentarza parafialnego. Na uwagę zasługuje liczna dokumentacja fotograficzna, jak również dokumentacja o wpisie poszczególnych obiektów do rejestru zabytków. w tym miejscu kierujemy podziękowanie do: Pani Elżbiety Bąbki-Horbacz - kierownik Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków Delegatury w Sieradzu oraz Pani Ewy Kozołup (starszy specjalista w inspekcji ds. zabytków ruchomych) i Pani Elżbiety Cieślak (starszy specjalista ds. rejestru zabytków), za wnikliwe i przejrzyste przedstawienie posiadanego materiału. Warto tu wspomnieć, że z inicjatywy Kurii Biskupiej w Łodzi przeprowadzono w latach 1991-1999 akcję
inwentaryzacji ruchomych zabytków sakralnych znajdujących się w kościołach i kaplicach Archidiecezji Łódzkiej. Współpracowano wówczas z Państwową Służbą Ochrony Zabytków w Łodzi, Piotrkowie Trybunalskim, Sieradzu i Skierniewicach.
W sumie wykonano 5176 kart inwentarzowych, z czego połowę na koszt Kurii Łódzkiej. Pozostałą część pokryła Państwowa Służba Ochrony Zabytków. Dzięki dyrektorowi Archiwum Państwowego w Piotrkowie Trybunalskim dr.
Tomaszowi Matuszakowi publikacja nasza została wzbogacona o cenne informacje o zasobie archiwalnym dotyczącym parafii regionu piotrkowskiego i tomaszowskiego. Wielkie podziękowania należą się Jackowi Łukasikowi za trud starannego wyszukania i przedstawienia informacji. Również ogromnego przedsięwzięcia podjął się kierownik Oddziału w Tomaszowie Mazowieckim dr Andrzej Wróbel, który przekazał nieznane dotąd dane o części archiwaliów tamtejszego oddziału. W poprzednim tomie uwzględniono następujace zespoły Archiwum Archidiecezjalnego w Łodzi: Konsystorz Generalnych Archidiecezji Warszawskiej (1789–1918), Konsystorz Foralny Piotrkowski (1819–1884) i Akta Kurii Diecezjalnej Łódzkiej (1920–1939). Obecnie kontynuujemy publikację zespołu Akta Kurii Diecezjalnej Łódzkiej, przedstawiając wykazy sygnatur akt parafii znajdujących się w archiwum z lat 1945–1992.
Dzięki życzliwości dyrektora Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Pana prof. Ryszarda Grygiela, udało się przedstawić informacje o eksponatach znajdujących się Dziale Plastyk Ludowych, a związanych z parafiami diecezji łódzkiej. Szczególne podziękowanie kierujemy do kierownika Działu Plastyk Ludowych, Pani
Aldony Plucińskiej. Publikacja prezentuje też, jakie muzealia – szczególnie fotografie dotyczące kościołów i parafii archidiecezji łódzkiej – znajdują się w przedstawionych zbiorach muzealnych. Wspomniane muzea z Łodzi, Pabianic, Zgierza posiadają cenne fotografie, szczególnie interesujące są najstarsze widoki kościołów łódzkich, pabianickich, zgierskich, a także zdjęcia z lat okupacji niemieckiej. Podziękowanie kieruję do Pana Roberta Adamka – kustosza Muzeum Miasta Pabianic, Pani Beaty Kamińskiej – kierownika Działu Historii Muzeum Miasta Łodzi, Pana Bogusława Kustosika – adiunkta Muzeum Miasta Zgierza i Pana Konrada Czernielewskiego – starszego kustosza Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi Oddział Martyrologii Radogoszcz. Kolejność parafii przedstawionych w tomie zaczerpnięto z publikacji Archidiecezja Łódzka – Informator 2007. Dwie parafie wojskowe zostały włączone do odpowiednich struktur administracji parafialnej diecezji.
Oddając do rąk czytelników publikację, wyrażam szczególne podziękowanie Arcybiskupowi Metropolicie Łódzkiemu Markowi Jędraszewskiemu za wsparcie duchowe i materialne powyższej publikacji.
Ks. dr Kazimierz Dąbrowski
Dyrektor Archiwum Archidiecezjalnego w Łodzi

Redakcja tomu: ks. dr Kazimierz Dąbrowski
Współpraca edytorska: Krzysztof Kolasa, Rafał Leszczyński, Sebastian Pilarski, Zofia Wilk-Woś
Projekt okładki: Anna Kołodziejczyk
Wydawnictwo Bernard Cichosz, druk: StarCo, nakład 500 egz. ISSN 2081-030X

Opracowanie zawartości poszczególnych instytucji:
■ Archiwum Archidiecezjalne w Łodzi (s. Lucyna Witczak)
■ Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Łodzi (Sebastian Pilarski, Krzysztof Kolasa)
■ Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim (Jacek Łukasik)
■ Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim Oddział w Tomaszowie Mazowieckim (Andrzej Wróbel)
■ Archiwum Państwowe w Płocku Oddział w Łęczycy
■ Muzeum Regionalne w Brzezinach
■ Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi (Aldona Plucińska)
■ Muzeum Miasta Łodzi (Beata Kamińska)
■ Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi Oddział Martyrologii Radogoszcz (Konrad Czernielewski)
■ Muzeum Miasta Pabianic (Robert Adamek)
■ Muzeum Miasta Zgierza (Bogusław Kustosik)
■ Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Łodzi. Delegatura w Sieradzu (Elżbieta Cieślak, Ewa Kozołup)
■ Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Marszałka Piłsudskiego w Łodzi
■ Miejski Ośrodek Kultury w Ozorkowie (Szymon Bajor)
Nakładca: Kuria Metropolitalna Łódzka