Prace i materiały historyczne
Archiwum Archidiecezjalnego w Łodzi
i Muzeum Archidiecezji Łódzkiej, tom II

Myśl o wydaniu tej publikacji powstała w 1995 r. podczas katalogowania zbioru dyplomów pergaminowych, będących od czasów przedwojennych własnością Muzeum Diecezjalnego w Łodzi, przemianowanego następnie na Muzeum Archidiecezji Łódzkiej. Pergaminy, opisane ogólnie przed wybuchem drugiej wojny światowej przez ks. dr. Henryka Rybusa w „Ateneum Kapłańskim”, skatalogował w 1995 r. kustosz działu książki zabytkowej prof. Rafał Leszczyński, według zasad stosowanych przy takich dokumentach. Uznał, że warto udostępnić katalog w postaci drukowanej publikacji badaczom zainteresowanym zawartością kolekcji i zaproponował to dyrektorowi Muzeum Archidiecezji Łódzkiej, ks. kan. Jerzemu Spychale, który do oferty odniósł się bardzo przychylnie. Do udziału w tym przedsięwzięciu ks. Spychała zaprosił potem jeszcze dyrektora Archiwum Archidiecezjalnego w Łodzi ks. dr. Kazimierza Dąbrowskiego. Wspólnie uznali, że należy dla specjalistów edytować wydawnictwo poświęcone archiwaliom i muzealiom w formie kolejnych opracowań. Znając, wydane w 1939 roku przez ks. dr. H. Rybusa, dwa dosyć cienkie zeszyty „Prac i Materiałów Historycznych Archiwum Diecezjalnego w Łodzi”, postanowiono kontynuować tę serię i zachować ciągłość numeracji. Jego pracę, rozpoczętą z rozmachem, przerwała okupacja niemiecka.
Sytuacja powojenna też nie sprzyjała odnowieniu serii i wydaniu kolejnych opracowań. A wreszcie objęcie stanowisk w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, najpierw adiunkta w 1964 roku, następnie docenta (1966) i profesora (1973) uniemożliwiło ks. dr. H. Rybusowi pracę nad zbiorami w Łodzi. Seria wydawnicza „Prace i Materiały...” nie była więc przez wiele lat kontynuowana. To częsty
los polskich przedsięwzięć, przerywanych brutalnie przez tragiczne okoliczności i zaniechanych nawet po odmianie losów. Świadomi tego: ks. kan. Jerzy Spychała, prof. Rafał Leszczyński i ks. dr Kazimierz Dąbrowski postanowili po 66 latach reaktywować serię wydawniczą zapoczątkowaną przez pierwszego dyrektora muzeum i archiwum, zarazem czcząc w ten sposób pamięć wykładowcy historii Kościoła i wychowawcy wielu roczników duchowieństwa wykształconego w seminarium łódzkim. Zbiegło się to z 85. rocznicą utworzenia diecezji łódzkiej.
Ks. Rybus oznaczył wydane w 1939 roku publikacje jako zeszyt I i II pierwszego tomu „Prac i Materiałów Historycznych Archiwum Diecezjalnego w Łodzi”. Łódź stała się stolicą archidiecezji, a od 2003 r. stolicą metropolii łódzkiej i odpowiednio do tego widnieje to w nazwie Muzeum Archidiecezji Łódzkiej, które przygotowało teksty do druku. Wydawca zrezygnował z rozdzielania tomu na cienkie zeszyty i oznaczył wznowioną serię jako tom drugi, po którym – jeśli Bóg dozwoli – będą ukazywać się następne. Pierwotnie więc projektowane wydanie katalogu dyplomów pergaminowych jako tomu drugiego nie zostało zaniechane, a tylko odsunięte na przyszłość. Wydanie tej publikacji stało się możliwe dzięki życzliwości abp. dr. Władysława Ziółka Metropolity Łódzkiego, który zapewnił środki finansowe na ten cel.
Bernard Cichosz